Φωταγραφία: ΤΑΚΗΣ ΤΛΟΥΠΑΣ : Ο μάγος του φωτός

Οι αγρότες φόρτωναν τα δεμάτια στα κάρα και τα μετέφεραν στο αλώνι ή στην αλωνιστική μηχανή (πατόζα). Τερψιθέα Λάρισας, 1947

---

Κείμενο: Γιάννης Φώσκολος
Φωτογραφίες: Αρχείο Βάνιας Τλούπα

Οι εικόνες του κορυφαίου φωτογράφου από τη Λάρισα δεν είναι μόνο απόκοσμα
έργα τέχνης αλλά και πολύτιμα ντοκουμέντα της προβιομηχανικής Ελλάδας.

Ηταν η εποχή που στον θεσσαλικό κάμπο ο λίβας χόρευε πάνω στα στάχυα. Οι άνθρωποι θέριζαν ακόμη με τα δρεπάνια, οι γυναίκες φορούσαν σφιχτά τα μαντίλια στα κεφάλια τους και κουβαλούσαν στα χέρια τα δεμάτια κρατώντας τα ψηλά. Τα ζώα αγκομαχούσαν στο αλώνι και στα κάρα, που μετέφεραν τα δημητριακά από τον σιτοβολώνα της χώρας στις αγορές της μεταπολεμικής Ελλάδας.

Οι παραδοσιακές φορεσιές δεν είχαν ακόμη μπει στο χρονοντούλαπο της ιστορίας και οι άνθρωποι της υπαίθρου ζούσαν πιο ταπεινά και σίγουρα πιο φτωχικά, σε πλήρη αρμονία με το περιβάλλον και τους γύρω τους. Ο λευκός χρυσός του βαμβακιού και οι περιλάλητες κοινοτικές επιδοτήσεις, που διαμόρφωσαν τη σημερινή, εντελώς διαφορετική, εικόνα του κάμπου, δεν υπήρχαν τότε ούτε ως ιδέα.

Τόιβασι Λάρισας, θεσσαλικός κάμπος, 1958. Ο Τάκης Τλούπας αγαπούσε τη φύση, «που εκπλήσει και φοβίζει, που δημιουργεί και εμπνέει»

---

Σε αυτό το περιβάλλον μεγαλούργησε ο Τάκης Τλούπας, ο «φωτογράφος της θεσσαλικής γης». Γεννημένος το 1920 στη Λάρισα, ο αυτοδίδακτος Τλούπας κατέγραψε με εντυπωσιακή ακρίβεια και αξιοθαύμαστη τεχνική τη μεταπολεμική Ελλάδα και την ανασυγκρότηση της Θεσσαλίας.

Αποτύπωσε στο φωτογραφικό χαρτί, με την αιχμηρή αντίθεση του άσπρου και του μαύρου και λυρική, συχνά, διάθεση τους καθημερινούς ανθρώπους του μόχθου, τη ζωή στην ελληνική ύπαιθρο, τους βλάχικους καταυλισμούς, τις ανησυχίες, τον πόνο, αλλά και τη χαρά των μεροκαματιάρηδων της γης, τις αρχέγονες φιγούρες των ορεσίβιων βοσκών του Ολύμπου, τα ανέγγιχτα τοπία, την ευλάβεια και τους μεταφυσικούς συμβολισμούς στη μοναστική ζωή του Αγίου Ορους και των Μετεώρων, τη ζωή, τα ήθη και τα έθιμα του τόπου του.

Στιγμές περισυλλογής του φωτογράφου... πάνω από τα σύννεφα

---

Στο έργο του οι μορφές των καθημερινών ανθρώπων και οι αναγνωρίσιμες προσωπικότητες, όπως ο Σεφέρης ή ο Καραγάτσης, αντιμετωπίζονται το ίδιο. Οργώνοντας τη Θεσσαλία με τη βέσπα του και αργότερα με ένα ντεσεβό, ταξίδεψε σε απρόσιτα χωριά με ανθρωπιστικές αποστολές του Ερυθρού Σταυρού, κατέγραψε με σαφήνεια και απλότητα τον θεσσαλικό κάμπο, τον Πηνειό και την κοιλάδα των Τεμπών, τη λίμνη Κάρλα και την αποξήρανσή της. Πεζοπορούσε συχνά στον Ολυμπο, τον Κίσαβο και το Πήλιο σε κοπιαστικές πορείες, αποτυπώνοντας το ορεινό τοπίο με όλες τις διακυμάνσεις του καιρού και του φωτός.

Λίμνη Κάρλα, 1963. Με αριστοτεχνικό τρόπο ο Τάκης Τλούπας απαθανατίζει τον βίαιο θάνατο μιας λίμνης και το τέλος μιας εποχής. Σήμερα, 50 χρόνια μετά, η λίμνη ξαναζεί

---

Το φως, άλλωστε, ήταν το κυρίαρχο δραματουργικό στοιχείο στις εικόνες του. Ο τρόπος με τον οποίο αντανακλούσε σε πρόσωπα και αντικείμενα μεταφράστηκε από τον Τλούπα σε ένα ατελείωτο παιχνίδι του άσπρου με το μαύρο. Πέρα από την προφανή καλλιτεχνική αξία, το έργο του συνθέτει το μωσαϊκό της ελληνικής μεταπολεμικής ζωής και προσφέρει πλούτο πληροφοριών στη λαογραφία, την αρχαιολογία κ.ά.

Ο καθηγητής Γιώργος Χουρμουζιάδης τον έχει χαρακτηρίσει «αλάνθαστο κυνηγό της αλήθειας», ενώ συνάδελφοί του πολλάκις έχουν υμνήσει το έργο του. «Ξεκινούσαμε παρέα να φωτογραφίσουμε τη θεσσαλική γη.

Με τα υψωμένα δικράνια, οι γυναίκες καθαρίζουν ένα χωράφι στην Μπάκραινα της Λάρισας και μεταφέρουν, σα μέλη χορού τραγωδίας, σωρούς από φυτά για την τροφή των ζώων (1948)

»Εγώ άλλαζα τα φιλμ το ένα μετά το άλλο. Ο Τάκης έκανε όλο κι όλο τρία κλικ. Στο τέλος κατέληγα με ένα τσούρμο αδιάφορες φωτογραφίες. Αυτός είχε ήδη τρία μεγάλα έργα για τη συλλογή του», έχει πει ο συνάδελφός του, Β. Αγγλόπουλος, ενώ ο Κώστας Μπαλάφας έχει παρατηρήσει πως «ο Τλούπας υμνεί τη φύση με δονούμενη ευαισθησία, αλλά ταυτόχρονα αποτυπώνει, με άχραντο ήθος και ασύλληπτη ευγένεια, τον σκληρό μόχθο της ζωής».

Τον έχουν χαρακτηρίσει κορυφαίο φωτογράφο της μεταπολεμικής Ελλάδας, εραστή του ωραίου και του αληθινού. «Ανθρωπος ταπεινός, με ευαισθησίες, μια ταξιδιάρα ψυχή», θα συμπληρώσει η κόρη του, Βάνια, που συνεχίζει το έργο του στη Λάρισα.

Το ανήσυχο πνεύμα του τον οδήγησε και σε άλλα μονοπάτια. Ελάχιστοι γνωρίζουν ότι είχε ασχοληθεί με την έρευνα παλαιολιθικών και νεολιθικών οικισμών. Τα ευρήματά του, εργαλεία εξαιρετικής σημασίας, τα δώρισε στην Αρχαιολογική Υπηρεσία. Πέθανε τον Μάιο του 2003 στη Λάρισα που τόσο αγαπούσε.

 

http://www.thetravelbook.gr/article.asp?catid=29838&subid=2&pubid=64014361