Πρώτη Σερρών
Από το στήσιμο της ντερβένας του
Καναρά και η ντερβένα του
Αγίου Γεωργίου αρχές δεκαετίας 1980
Αρχείο Π. Δασκαλούδη |
Παναγιώτης Δασκαλούδης
Η ντερβένα την δεκαετία του 70…..
Σαράντα (40) χρόνια περίπου πριν, γυρνά η θύμησή των συνομήλικών μου, τότε που παιδιά εμείς κρατούσαμε το έθιμο και το συνεχίζαμε αγόγγιστα και με μεράκι….Ποιο ήταν;…Να μαζέψουμε κλαδιά (πουρνάρια) για την πολυπόθητη ντερβένα μας. Σε κάθε μαχαλά στο χωριό, επτά (7) μαχαλάδες (Καναράς, Τζιουμπανίνα, Μπρίνος, Συνοικισμός, Αϊνικόλας, Αϊγώργης και Αλώνια), μαζεύαμε πουρνάρια για να φτιάξουμε την παραμονή της Καθαρής Δευτέρας την ντερβένα.
Κάθε βράδυ δυο μήνες πριν, μαζευόμασταν όσοι είμασταν από τον Καναρά στη γέφυρα του μαχαλά, στον «λάκο», ανάβαμε φωτιά και εκεί παίρναμε τις αποφάσεις, από ποιο σπίτι θα πάμε να «κλέψουμε» δεμάτια πουρνάρια, ή σε ποιον μαχαλά που ξέραμε σε ποιο μέρος ήταν τα καλαδιά τους μαζεμένα να κάνουμε επιδρομή. Και έτσι γινόταν… αλοίμονο στον νοικοκύρη που βάζαμε στόχο τα δεμάτια του, δεν γλυτώνανε.
Όσο για τα δεμάτια που παίρναμε από τους άλλους μαχαλάδες στο μέρος που
τα είχαν συγκεντρωμένα, θα έπρεπε να να είμαστε παρέα μεγάλη, κάποιοι να
πάνε πιο μπροστά και να ανιχνεύσουν την περιοχή, να δουν ότι δεν
φυλασσόταν από αντίστοιχα παιδιά και τότε πλέον με σιγουριά,
επεμβαίναμε. Και αν παίρναμε κάποια, την άλλη μέρα το θεωρούσαμε
επιτυχία μεγάλη και ο παθών πλέον μαχαλάς δεν είχε δικαίωμα διεκδίκησης
κανένα, τα κλεμένα ανήκαν «νόμιμα» σύμφωνα με άγραφους νόμους του
εθίμου, σ αυτόν που τα κατείχε.
Τις Κυριακές μόνο και επειδή δεν είχε εφαρμοστεί το πενθήμερο ωράριο εργασίας και τα Σάββατα ήταν μέρες εργάσιμες, δυο περίπου μήνες πριν τις Απόκριες τα ίδια τα παιδιά αγόρια μικρής ηλικίας και έβηβα, μαζί με τα ζώα (άλογα και γαϊδούρια), πηγαίναμε έξω από το χωριό και κόβαμε κλαδιά, όσο πιο πολλά μπορούσαμε, τα δεματιάζαμε, τα φορτώναμε στα ζώα και τα μεταφέραμε στο ασφαλές μέρος που είχαμε επιλέξει. Μέχρι να έρθει η μέρα της Κυριακής των Αποκρεών, παραμονή της Καθαρής Δευτέρας.
Την Κυριακή της Αποκριάς το πρωί, όλα τα αγόρια του κάθε μαχαλά, ήταν παρόντα στο στίσιμο της ντερβένας. Κουβαλούσαμε με τα χέρια τους όλα τα δεμάτια από το μέρος φύλαξης στο μέρος όπου στήνονταν η ντερβένα και δεμάτι πάνω στο δεμάτι, φτιαχνόταν η ντερβένα, μια θυμωνιά τεράστια και πανύψηλη, για να καεί το βράδυ. Όλη η διαδιακασία του στησίματος διαρκούσε ώρες, από το πρωί μέχρι το μεσημέρι. Τελειώνοντας πλέον το στήσιμο, περιμέναμε να ρθει το βράδυ, να ανάψουμε την ντερβένα και να χαρούμε με το κάψιμο των κλαδιών.
Συνήθως
μεγαλύτερες σε ύψος και όγκο ήταν των μαχαλάδων του Καναρά, της
Τζιουμπανίνας και του Μπρίνου. Διαφωνούσαμε μεταξύ μας, για την
μεγαλύτερη ντερβένα, παινεύαμε περισσότερο τον μαχαλά μας, δεν
παραδεχόμασταν και τόσο την ήττα μας αν κάποια ήταν λίγο μεγαλύτερη από
τη δικιά μας…Τελειώνοντας το κάψιμο ανταλλάσανε οι μεγαλύτεροι ηλικιακά
χειραψίες, λέγοντας και την ευχή «σχουριμένα», συγχωρεμένα δηλαδή να
είναι τα λάθη και τα πάθη του παρελθόντος αμφοτέρων των πλευρών,
επερχομένης και της Σαρακοστής…..
Όσο για την επόμενη μέρα της Καθαρής Δευτέρας, από τις πρωϊνές ώρες, πολλοί νοικοκυραίοι μεταβαίναν στο χώρο που είχε καεί η ντερβένα και με σίτες και κόσκινα, μαζεύαν την στάχτη που είχε πλέον απομείνει, για να τη χρησιμοποιήσουν μαζί με το σπόρο του καπνού, στα φυτώρια…. Για τους χασλαμάδες…..
Η ντερβένα την δεκαετία του 70…..
Σαράντα (40) χρόνια περίπου πριν, γυρνά η θύμησή των συνομήλικών μου, τότε που παιδιά εμείς κρατούσαμε το έθιμο και το συνεχίζαμε αγόγγιστα και με μεράκι….Ποιο ήταν;…Να μαζέψουμε κλαδιά (πουρνάρια) για την πολυπόθητη ντερβένα μας. Σε κάθε μαχαλά στο χωριό, επτά (7) μαχαλάδες (Καναράς, Τζιουμπανίνα, Μπρίνος, Συνοικισμός, Αϊνικόλας, Αϊγώργης και Αλώνια), μαζεύαμε πουρνάρια για να φτιάξουμε την παραμονή της Καθαρής Δευτέρας την ντερβένα.
Κάθε βράδυ δυο μήνες πριν, μαζευόμασταν όσοι είμασταν από τον Καναρά στη γέφυρα του μαχαλά, στον «λάκο», ανάβαμε φωτιά και εκεί παίρναμε τις αποφάσεις, από ποιο σπίτι θα πάμε να «κλέψουμε» δεμάτια πουρνάρια, ή σε ποιον μαχαλά που ξέραμε σε ποιο μέρος ήταν τα καλαδιά τους μαζεμένα να κάνουμε επιδρομή. Και έτσι γινόταν… αλοίμονο στον νοικοκύρη που βάζαμε στόχο τα δεμάτια του, δεν γλυτώνανε.
Πρώτη Σερρών
Από το στήσιμο της ντερβένας του
Αγίου Γεωργίου αρχές δεκαετίας 1980
Αρχείο Π. Δασκαλούδη |
Τις Κυριακές μόνο και επειδή δεν είχε εφαρμοστεί το πενθήμερο ωράριο εργασίας και τα Σάββατα ήταν μέρες εργάσιμες, δυο περίπου μήνες πριν τις Απόκριες τα ίδια τα παιδιά αγόρια μικρής ηλικίας και έβηβα, μαζί με τα ζώα (άλογα και γαϊδούρια), πηγαίναμε έξω από το χωριό και κόβαμε κλαδιά, όσο πιο πολλά μπορούσαμε, τα δεματιάζαμε, τα φορτώναμε στα ζώα και τα μεταφέραμε στο ασφαλές μέρος που είχαμε επιλέξει. Μέχρι να έρθει η μέρα της Κυριακής των Αποκρεών, παραμονή της Καθαρής Δευτέρας.
Την Κυριακή της Αποκριάς το πρωί, όλα τα αγόρια του κάθε μαχαλά, ήταν παρόντα στο στίσιμο της ντερβένας. Κουβαλούσαμε με τα χέρια τους όλα τα δεμάτια από το μέρος φύλαξης στο μέρος όπου στήνονταν η ντερβένα και δεμάτι πάνω στο δεμάτι, φτιαχνόταν η ντερβένα, μια θυμωνιά τεράστια και πανύψηλη, για να καεί το βράδυ. Όλη η διαδιακασία του στησίματος διαρκούσε ώρες, από το πρωί μέχρι το μεσημέρι. Τελειώνοντας πλέον το στήσιμο, περιμέναμε να ρθει το βράδυ, να ανάψουμε την ντερβένα και να χαρούμε με το κάψιμο των κλαδιών.
Από το στήσιμο της ντερβένας
του Μπρίνου και της Τζιουμπανίνας
αρχές δεκαετίας 1980
Αρχείο Π. Δασκαλούδη
|
Όσο για την επόμενη μέρα της Καθαρής Δευτέρας, από τις πρωϊνές ώρες, πολλοί νοικοκυραίοι μεταβαίναν στο χώρο που είχε καεί η ντερβένα και με σίτες και κόσκινα, μαζεύαν την στάχτη που είχε πλέον απομείνει, για να τη χρησιμοποιήσουν μαζί με το σπόρο του καπνού, στα φυτώρια…. Για τους χασλαμάδες…..
Κάποτε, πολλά χρόνια έτσι στήσαμε ντερβένα….
1975, Σάββατο, προπαραμονή της Καθαράς Δευτέρας ήταν, 13 χρονών παιδί από τον μαχαλά του Καναρά. Κάθε χρόνο τηρώντας το έθιμο της ντερβένας, συμμετείχαμε όλα τα αγόρια της ηλικίας αυτής, πολλά τότε μόνο στο μαχαλά μας και η μόνη μας ασχολία δυο μήνες περίπου πριν τις Απόκριες ήταν να συγκεκτρώσουμε όσο πιο πολλά δεμάτια πουρναριών, για να φτιάξουμε την μεγαλύτερη ντερβένα στο μαχαλά. Η παράδοση πάντα κρατούσε σταθερή, λίγες ήταν οι χρονιές που οι άλλοι μαχαλάδες φτιάχνανε μεγαλύτερη ντερβένα από αυτή του Καναρά, άξιοι συνεχιστές του εθίμου και της παράδοσης εμείς, κοπιάζαμε συνεχώς, είτε να κόψουμε κλαδιά είτε να κλέψουμε από κάποιον νοικοκύρη ή από κάποιον άλλον μαχαλά….
Μέχρι τη χρονιά του 1975, που αλλάξανε τον τρόπο του μαζέματος των κλαδιών, πρωτοστατώντας οι μαχαλιώτες μεσήλικες του Αϊγιώργη. Με καλή συννενόηση και άμεσο ενδιαφέρον, την Παρασκευή πριν από την Κυριακή και από το άναμα της ντερβένας, αποφάσησαν και συμμετέχοντας αρκετοί βγήκαν έξω από το χωριό, έκοψαν πουρνάρια και με τα υπάρχοντα τρακτέρ τα μετέφεραν στην αλάνα του Αίγιώργη. Εκεί, όλοι μαζί, τρανοί και μικροί μαχαλιώτες, είχαν στήσει πλέον ντρεβένα μεγάλη. Καμαρώνανε το επίτευγμα τα μικρά παιδιά, η χαρά τους που η ντερβένα είχε γίνει πολύ νωρίς και τεράστια, δεν περιγράφονταν…..
Το πρωτοπορειακό τους κατόρθωμα, γρήγορα έγινε γνωστό το χωριό όλο, ήδη η ντερβένα του Αϊγιώργη είχε στηθεί πολύ πιο έγκαιρα, με τη συμμετοχή πιο πολύ των ενήλικων αλλά και των παιδιών. Περάσαμε και εμείς τα παιδιά του Καναρά, θαυμάσαμε τη στημένη πλέον ντερβένα, παλύψηλη και με τα περισσότερα πουρνάρια φρεσκοκομμένα και αναρωτιόμασταν, πως ο μαχαλάς του Αϊγιώργη κατόρθωσε να φτιάξει τέτοια ντερβένα, που τα περασμένα χρόνια υστερούσε σε μέγεθος πάντα. Σύσκεψη έγινε όλων των παιδιών του Καναρά και αποφασίσαμε να παροτρίνουμε τους πατεράδες, να βοηθήσουν την τελευταία μέρα πριν από το στίσιμο, να συνδράμουν στο κόψιμο κλαδιών, μπας και κάνουμε κάτι καλλίτερο από την ντερβένα του Αϊγιώργη και έτσι έγινε…..
Από το στήσιμο της ντερβένας
του Μπρίνου και της Τζιουμπανίνας
αρχές δεκαετίας 1980
Αρχείο Π. Δασκαλούδη
|
Την επομένη μέρα Κυριακή, ξανά και πάλι όλοι μαζί μικροί και μεγάλοι, στήσαμε την ντερβένα, είχε γίνει μαγαλύτερη από αυτή του Αϊγιώργη σε μέγεθος, κρατήθηκε και πάλι η παράδοση των πρωτείων του Καναρά και το βράδυ αργά, τελευταία από όλες με τη σειρά, άναψε και η ντερβένα του Καναρά. Ζητωκραύγαζαν τα έφηβα παιδιά και επευφημούσαν τους πρωτεργάτες μικρούς και μεγάλους με συνθήματα…Ένα από τα συνθήματα αυτά αναφερόταν και στον Άγγελο Π. απώντα πλέον από τη ζωή, για τον οποίο και λέγανε….. «Αγγαλάκο έμπαινε, μες στο λάκο έμπαινε»…. Και άλλα και άλλα συνθήματα πολλά…..Μέχρι που τελείωνε και χαμήλωνε πλέον η φωτιά της ντερβένας, οι περισσότεροι επισκέπτες μαχαλιώτες και μη, παραμένανε εκεί.
Στη συνέχεια, μετά την επί τόπου ανταλλαγή των χαιρετισμών για «σχουριμένα», επισκεφτήκαμε και του ηλικιωμένους γείτονες, όπου και εκεί, ζητήσαμε και πάλι τη συγχώρεση των λαθών και των παθών μας από αυτούς, προκειμένου να μπούμε πλέον με καθαρότερη ψηχή στη σαρακοστή που θα διανύαμε…..
Επιμέλεια:Παύλος Π. Νούνης